Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)
Πρωτογενή συμπτώματα
Απροσεξία
- Συχνά αποτυγχάνει να συγκεντρώσει την προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή άλλες δραστηριότητες.
- Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε έργα ή δραστηριότητες παιχνιδιού.
- Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος
- Συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθενται στην τάξη ή στο σπίτι (χωρίς αυτό να οφείλεται σε εναντιωτική συμπεριφορά ή σε αποτυχία κατανόησης οδηγιών).
- Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες.
- Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή δείχνει απροθυμία να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια (όπως σχολική εργασία ή προπαρασκευή των μαθημάτων στο σπίτι).
- Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες (π.χ. παιχνίδια, σχολικές εργασίες που έχουν δοθεί για το σπίτι, μολύβια, βιβλία κλπ.).
- Συχνά η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
- Συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.
Υπερκινητικότητα
- Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του.
- Συχνά σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις, στις οποίες αναμένεται να παραμείνει στο ίδιο σημείο.
- Συχνά τρέχει εδώ κι εκεί, σκαρφαλώνει και στριφογυρίζει με τρόπο που δεν ταιριάζει στις περιστάσεις και σε χώρους που δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες (στους εφήβους και στους ενήλικες αυτό μπορεί να περιορίζεται σε υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας).
- Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο του.
- Συχνά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ενεργεί σαν «κινούμενη μηχανή»
- Συχνά μιλά πολύ και ακατάπαυστα.
Παρορμητικότητα
- Συχνά απαντά απερίσκεπτα προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση.
- Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του /της.
- Συχνά διακόπτει ή ενοχλεί με την παρουσία του /της τους άλλους (π.χ. παρεμβαίνει απρόσκλητα σε συζητήσεις ή παιχνίδια).
Διαγνωστικά Κριτήρια DSM-IV. (1996). Επιμ. Κ. Γκοτζαμάνης, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΕΠ-Υ
ΝΗΠΙΑΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
- Εξαιρετικά αυξημένη κινητικότητα
- Ανυπακοή και αντιδραστική συμπεριφορά
- Δυσκολίες στο συντονισμό των κινήσεων και αδεξιότητα
- Έλλειψη φόβου μπροστά στον κίνδυνο και συχνά ατυχήματα
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και προβλήματα ομιλίας
- Δυσκολίες ένταξης στην ομάδα των συνομηλίκων και επιθετικότητα
ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση και διατήρηση της προσοχής
- Δυσκολίες στον έλεγχο της κινητικότητας και στην «οικονομία» των κινήσεων όταν οι περιστάσεις το απαιτούν
- Έλλειψη ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων
- Μαθησιακές δυσκολίες
- Έλλειψη ή κακή χρήση κοινωνικών δεξιοτήτων
- Θορυβώδης, προκλητική και διασπαστική συμπεριφορά
ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
- Αυξημένη ανησυχία και νευρικότητα
- Χαμηλό επίπεδο ανοχής στη ματαίωση
- Χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης
- Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις
- Αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης Διαταραχών Διαγωγής
- Αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης ουσιών και εγκατάλειψης του σχολείου
ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ
- Δυσκολίες ανάπτυξης θετικών διαπροσωπικών σχέσεων
- Ασταθής επαγγελματική απασχόληση
- Κατάχρηση ουσιών
- Ανάμειξη σε εγκληματικές ενέργειες
Σημαντικά επιδημιολογικά στοιχεία για τη ΔΕΠ-Υ
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει πως τα άτομα με ΔΕΠ-Υ παραβιάζουν συχνότερα τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας και εμπλέκονται συχνότερα σε τροχαία ατυχήματα.
Ένα στα πέντε άτομα με ΔΕΠ-Υ έχει πιθανότητες να κάνει κατάχρηση ουσιών και ένας στους τρεις να κάνει κατάχρηση οινοπνευματωδών.
Η συνύπαρξη της ΔΕΠ-Υ και Διαταραχών Διαγωγής με πρώιμη έναρξη κατά την παιδική ηλικία, φαίνεται να αποτελεί τον ισχυρότερο προγνωστικό δείκτη για δυσμενή εξέλιξη στην εφηβεία (MacDonald & Achenbach, 1996).