Νοητική Υστέρηση
Νοητική υστέρηση: εισαγωγικά
- Διάφοροι όροι: Ιδιωτεία, παραφροσύνη, ολιγοφρένεια, πνευματική αναπηρία,
- Επικρατέστερος όρος «νοητική καθυστέρηση» (DSM-IV και ICD-10)
- Δεν είναι σαφώς οριοθετημένη κλινική οντότητα (εμφανίζεται ως κυρίαρχο ή δευτερεύον σύμπτωμα)
- Ανάλογα με την αιτιολογία της νοητικής υστέρησης, διαφοροποιούνται σημαντικά τα συνοδά προβλήματα, η έκτασή της, η επίδραση που ασκεί στην προσαρμογή του ατόμου και η πρόγνωση για την εξέλιξή της
- Επιπλέον, στην περίπτωση της ήπιας νοητικής υστέρησης, το θέμα περιπλέκεται.
- Διατυπώνονται πολλές επιφυλάξεις τόσο για τη σταθερότητα του Δείκτη Νοημοσύνης όσο και για την εγκυρότητα των νοομετρικών δοκιμασιών
- Απαιτητικό και πολύπλοκο περιβάλλον προκαλεί σημαντικότερες δυσκολίες
ΟΡΙΣΜΟΣ (Αμερικανικός Σύνδεσμος για τη Νοητική Υστέρηση «….Η νοητική υστέρηση είναι παρούσα όταν ειδικοί νοητικοί περιορισμοί επηρεάζουν την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει τις συνήθεις προκλήσεις της καθημερινής ζωής στην κοινότητα. Αν οι νοητικοί περιορισμοί δεν έχουν πραγματική επίδραση στη λειτουργικότητά του, τότε το άτομο δεν έχει νοητική υστέρηση (American Association on Mental Retardation, 1992, pp. 9-13).
Νοητική υστέρηση: κριτήρια διάγνωσης
Σύμφωνα με το DSM-IV πρέπει να πληρούνται τρία κριτήρια:
Α) Δείκτης Νοημοσύνης του να είναι περίπου ίσος ή μικρότερος του 70, σύμφωνα με κάποια σταθμισμένη νοομετρική δοκιμασία.
Β) Πρέπει παράλληλα να συνυπάρχουν ελλείμματα ή έκπτωση της παρούσας προσαρμοστικής λειτουργίας (δηλαδή της αποτελεσματικότητας του ατόμου να ανταποκριθεί στις σταθερές που αναμένονται για την ηλικία του από την πολιτισμική του ομάδα). Τα ελλείμματα αυτά πρέπει να εντοπίζονται σε δύο τουλάχιστον από τους εξής τομείς: επικοινωνία, αυτοϋπηρέτηση, διαβίωση στο σπίτι, κοινωνικές/διαπροσωπικές δεξιότητες, χρήση των κοινοτικών πηγών, αυτονομία, λειτουργικές σχολικές δεξιότητες, εργασία, ελεύθερος χρόνος, υγεία και ασφάλεια.
Γ) Η έναρξη των προβλημάτων αυτών πρέπει να τοποθετείται πριν από την ηλικία των 18 ετών.
Ανάλογα με τη βαρύτητά της, η νοητική υστέρηση ταξινομείται σε τέσσερις κατηγορίες, σύμφωνα με το DSM-IV:
α) Ήπια Νοητική Υστέρηση
(Δείκτης Νοημοσύνης από 50-55 έως 70)
β) Μέτρια Νοητική Υστέρηση
(Δείκτης Νοημοσύνης από 35-40 έως 50-55)
γ) Σοβαρή Νοητική Υστέρηση
(Δείκτης Νοημοσύνης από 20-25 έως 35-40)
δ) Βαριά Νοητική Υστέρηση
(Δείκτης Νοημοσύνης κάτω από 20 ή 25)
Νοητική υστέρηση: λειτουργικότητα – θεραπεία
- Η νοητική υστέρηση δεν αποτελεί αυτοτελή κλινική οντότητα αλλά σύμπτωμα πολλών διαταραχών ή συνδρόμων διαφορετικής αιτιολογίας.
Με ήπια νοητική υστέρηση:
- Τα παιδιά αυτά συχνά παρουσιάζουν μικρή αναπτυξιακή καθυστέρηση στην προσχολική ηλικία, ιδιαίτερα στους τομείς της κινητικής ανάπτυξης και της ανάπτυξης του λόγου, η διάγνωση της ήπιας νοητικής υστέρησης σπάνια γίνεται σε αυτή την ηλικία
- Συνήθως σε θέση να ζουν αυτόνομα στην κοινότητα
- Προσαρμόζονται σε ικανοποιητικό βαθμό στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.
Με μέτρια νοητική υστέρηση:
- Συνήθως εντοπίζονται κατά την προσχολική ηλικία λόγω σημαντικής καθυστέρησης σε όλους τους αναπτυξιακούς τομείς.
- Στην ηλικία των 6 ετών τα παιδιά αυτά είναι συνήθως σε θέση να επικοινωνούν με απλές λέξεις και χειρονομίες και έχουν αναπτύξει κινητικές δεξιότητες και δεξιότητες αυτοϋπηρέτησης ανάλογες με αυτές ενός παιδιού 2-3 ετών.
- Στη σχολική ηλικία πολλές φορές έχουν μάθει να γράφουν και να διαβάζουν.
- Στην ενηλικίωση, τα περισσότερα άτομα με μέτρια νοητική υστέρηση είναι σε θέση να ασκούν κάποια χειρωνακτική εργασία με επίβλεψη σε προστατευμένα εργαστήρια.
Με σοβαρή νοητική υστέρηση:
- Συνήθως εμφανής από τη βρεφική ηλικία λόγω πολύ σημαντικής αναπτυξιακής καθυστέρησης και ορισμένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών στην εμφάνιση.
- Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις η νοητική υστέρηση οφείλεται σε μία ή περισσότερες οργανικές αιτίες.
- Αποκτούν συνήθως τις βασικές δεξιότητες αυτοϋπηρέτησης στην ηλικία περίπου των 9 ετών.
- Η ανάπτυξη της λεκτικής επικοινωνίας είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
- Αντιμετωπίζουν συνήθως και άλλα προβλήματα υγείας όπως κινητικά, αναπνευστικά ή καρδιακά προβλήματα.
- Χρειάζονται ειδική βοήθεια και επίβλεψη σε όλη τη ζωή τους.
Με βαριά νοητική υστέρηση:
- Με πολύ κόπο και συστηματική εκπαίδευση είναι δυνατόν να αποκτηθούν κάποιες εντελώς στοιχειώδεις δεξιότητες επικοινωνίας και αυτοϋπηρέτησης.
- Χρειάζονται συνεχή φροντίδα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη
- Το ποσοστό θνησιμότητάς τους πριν την ενηλικίωση είναι αρκετά υψηλό
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣΗΣ
- Με τον όρο αντιμετώπιση αναφερόμαστε κυρίως στον καταρτισμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων (ανάπτυξη του νοητικού δυναμικού και των γνωστικών ικανοτήτων).
- Συμβουλευτική καθοδήγηση και στήριξη της οικογένειας του παιδιού (συντονισμένη συνεργασία της οικογένειας και των θεραπευτών
Η έγκαιρη παρέμβαση στη νηπιακή ηλικία:
- ανάπτυξη δεξιοτήτων λόγου και επικοινωνίας,
- αυτοϋπηρέτησης και κοινωνικών δεξιοτήτων.
- Η εφαρμογή συμπεριφορικών τεχνικών.
- Αποδοχή του παιδιού και των δυσκολιών του αποτελεί την πρώτη φάση για την ενεργή συμμετοχή της οικογένειας σε όλη αυτή τη διαδικασία.
Οι στόχοι της συμβουλευτικής των γονέων διαφοροποιούνται ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση.
- Στη βρεφική και προσχολική ηλικία: κατάλληλα ερεθίσματα για την ανάπτυξη του λόγου και για την κατάκτηση άλλων αναπτυξιακών στόχων αυτής της περιόδου.
- Στη σχολική ηλικία: οι γονείς πρέπει να μάθουν τρόπους να βοηθούν τα παιδιά τους στην απόκτηση των βασικών σχολικών γνώσεων και κοινωνικών δεξιοτήτων.
- Στα τέλη της εφηβείας: οι γονείς ενημερώνονται για το εύρος της αυτονομίας και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επιτύχει ο νέος ενήλικας με νοητική υστέρηση και οι δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης που του παρέχονται.