Διαχωρισμός του Φόβου από τις Φοβίες
- Φόβος = φυσιολογική αντίδραση
- Φοβίες = φόβος δυσανάλογος με το αίτιο και την ηλικία του παιδιού
- Νευρο – φυσιο – ψυχολογική αντίδραση (ενδογενής)
Αναπτυξιακή πορεία φυσιολογικών φόβων
- μετά τον 7ο μήνα φόβος για «ξένα» πρόσωπα
- προσχολική ηλικία: σκοτάδι, μεγάλοι σκύλοι που γαυγίζουν, ασυνήθιστοι θόρυβοι, καταιγίδες, θάλασσα, γιατρός, άγνωστα πρόσωπα
- σχολική ηλικία: το μυστηριώδες, το σκοτάδι, το να μένει μόνο του, τα τραύματα, οι «κακοί», ο θάνατος, τα υψηλά μέρη, η αποτυχία, η γελοιοποίηση, η ασθένεια
- εφηβική ηλικία: σχέσεις με το άλλο φύλο, η δημόσια «έκθεση» όπως πάρτυ και εμφάνιση, δοκιμασίες όπως εξετάσεις ή αθλητικές επιδόσεις, μη τα μαλώσουν, το «σωστό και το λάθος». Πιθανά σωματικά ενοχλήματα λόγω φόβων – φοβιών (ταχυκαρδίες, εφιδρώσεις κλπ).
Βασικά είδη μη φυσιολογικών φόβων (έχουν καταγραφεί περίπου 200) συνήθως νευρωσικό υπόστρωμα προσωπικότητας
σχολική φοβία, κλειστοφοβία, αγοραφοβία, ακροφοβία, ζωοφοβία
Παράδειγμα 3: η σχολική φοβία
- Μέχρι το 80% των παιδιών κάποια στιγμή θα παρουσιάσουν περιστασιακή άρνηση να πάνε στο σχολείο (δύο με τρεις φορές περίπου)
- Συχνότερη στη Β΄ Δημοτικού
- Αντιρρησίες, επαναστάτες ή δυσκολία προσαρμογής;
- Ανάλογα την ηλικία, τους χειρισμούς του περιβάλλοντος (π.χ. πρέπει να πας σχολείο για να μη γίνεις «σκουπιδιάρης»)
Τυπικές αντιδράσεις παιδιού με συμπεριφορά σχολικής φοβίας και πιθανά «αίτια»
- χλωμό & φοβισμένο,
- έχει και άλλες έντονες φοβίες,
- πολλές δικαιολογίες για να μην αποχωριστεί το σπίτι («οι παλικαράδες συμμαθητές» οι ειρωνείες του δασκάλου κλπ.),
- η έντονη συναισθηματική φόρτιση δίχως εμφανές αίτιο,
- οργανικά συμπτώματα (ψυχογενούς αιτιολογίας π.χ. συχνοί κοιλόπονοι, κεφαλόπονοι δίχως οργανικά αίτια),
- αποτυχία στις σχολικές επιδόσεις,
- αποτέλεσμα πιθανών ψυχικών διαταραχών
Κοινωνική φοβία (Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή)
έντονος και επίμονος φόβος που διακατέχει το άτομο σε μια ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις
φόβος και το άγχος που βιώνουν είναι αδικαιολόγητα
Τα παιδιά και οι έφηβοι με κοινωνική φοβία έχουν:
- πολύ λίγους φίλους
- απρόθυμοι να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες
- θεωρούνται ήσυχοι και συνεσταλμένοι
- ευρύ φάσμα καταστάσεων, όπως για παράδειγμα όταν χρειάζεται να διαβάσουν φωναχτά, να πάρουν το λόγο στην τάξη, να ζητήσουν βοήθεια από τον δάσκαλο κλπ.
- Παρόμοια αποφευκτική συμπεριφορά ακόμη και στο σπίτι.
- Δεν απαντούν στο τηλέφωνο, απομονώνονται όταν έχουν επισκέπτες στο σπίτι.
- Γενικά τα παιδιά αυτά έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και συχνά βιώνουν το συναίσθημα της απόρριψης ( Albano, Dibartolo, et al., 1995).
- Η κοινωνική φοβία συνήθως εκδηλώνεται στην εφηβεία